ماجرای ملاقات تاثیرگذار عطار و مولانا چه بود؟ - آفتاب صبا

به گزارش خبرنگار ، عطار، یکی از شاعران عظیم متصوفه و از مردان نام آور تاریخ ادبیات ایران سخنی ساده و گیرا دارد. او برای بیان مقاصد عرفانی خود بهترین راه یعنی آوردن کلام ساده و بی پیرایه و خالی از هرگونه آرایش را انتخاب نموده است. او سرمشق عرفای نامی بعد از خود همچون مولوی و جامی قرار گرفته و آن دو نیز به مدح و ثنای این مرشد عظیم پرداخته اند، چنانکه مولوی گفته است:

عطار روح بود و سنایی دو چشم او ما از پی سنایی و عطار آمدیم

درباره روی آوردن عطار به عرفان گفته اند:

روزی عطار در دکان خود مشغول به معامله بود که درویشی به آنجا رسید و چند بار با گفتن جمله چیزی برای خدا بدهید از عطار یاری خواست ولی او به درویش چیزی نداد. درویش به او گفت: ای خواجه تو چگونه می خواهی از جهان بروی؟ عطار گفت: همانگونه که تو از جهان می روی. درویش گفت: تو مانند من می توانی بمیری؟ عطار گفت: بله، درویش کاسه چوبی خود را زیر سر نهاد و با گفتن کلمه الله از جهان برفت. عطار، چون این را دید شدیداً متغیر شد و از دکان خارج شد و راه زندگی خود را برای همواره تغییر داد.

او بعد از مشاهده حال درویش دست از کسب و کار کشید و به خدمت شیخ الشیوخ عارف رکن الدین اکاف رفت که در آن موقع عارف معروفی بود و به دست او توبه کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس مشغول شد و چند سال در خدمت این عارف بود. سپس قسمتی از عمر خود را به رسم سالکان طریقت در سفر گذراند و از مکه تا ماوراءالنهر به مسافرت پرداخت و در این سفر ها بسیاری از مشایخ و عظیمان زمان خود را زیارت کرد و در همین سفر ها بود که به خدمت مجدالدین بغدادی رسید.

گفته شده است هنگامی که شیخ به سن پیری رسیده بود بهاءالدین محمد پدر جلال الدین بلخی با پسر خود به عراق سفر می کرد که در جهت خود به نیشابور رسید و توانست به زیارت شیخ عطار برود.

مولانا آن موقع حدود 10 سال داشت که به همراه خانواده و پدرش که عزم حج نموده بود،در راه سفر به نیشابور رسید،شهر نیشابور در آن موقع آشفته بود،چرا که بیم حمله مغول می رفت و همه از این حادثه وحشت داشتند…مولانا آوازه نیشابور و عظیمان این شهر را پیش از این در جلسات پدرش بها ولد و همینطور آموزگارش سید برهان ترمذی،شنیده بود و چون پا در این شهر گذاشت خاطرات برایش یک به یک زنده شد.آخرین خاطره ای که از این شهر در اندیشه مولانا ماند،دیدار با شیخ فریدالدین عطار پیرمرد خوش گفتار و شاعر صوفی نیشابور است،که در آن موقع شاعر و عارفی مشهور بود و به نیکی شهرت داشت.

شیخ نیشابور در خصوص مولانا در خود احساس اعجاب و علاقه یافت و از حالت روحانی و پر تفکر او به شگفت آمد؛عمق فکر و قدرت بیان او را شایسته تحسین دید و بی هیچ تردید به پدرش نوید داد،که به زودی این کودک آتش در دل سوختگان عالم خواهد زد و شور و غوغایی در بین رهروان طریقت به وجود خواهد آورد…عطار پیر،سپس نسخه ای از مثنوی اسرارنامه را که اثر دوران جوانی خود او بود به مولانا هدیه کرد.برای این کودک نو باوه در خط سیر خسته کننده ای که قافله بلخ، او را از خراسان به سوی بغداد می برد منظومه زیبا و لطیف اسرار نامه عطار، مونس و دلنواز خوبی بود و شاید از همین رو بود که بعدها مولانا از عطار تاثیر فراوان پذیرفت،چنانکه در جای جای مثنوی و اشعار مولانا، رد پای عطار نیشابوری را می توان احساس کرد.

عطار مردی پر کار و فعال بوده چه در آن موقع که به شغل عطاری و طبابت مشغول بود چه در دوران پیری خود که به گوشه گیری از خلق زمانه پرداخت و به سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خود مشغول بود. در خصوص وفات او نیز گفته های مختلفی بیان شده و بعضی از تاریخ نویسان سال وفات او را 627 هجری. ق. دانسته اند و بعضی دیگر سال وفات او را 632 و 616 دانسته اند ولی بنا بر تحقیقاتی که انجام گرفته بیشتر محققان سال وفات او را 627 هجری. ق. دانسته اند.

در خصوص چگونگی مرگ او نیز گفته شده که او در هنگام یورش مغولان به شهر نیشابور توسط یک سرباز مغول به شهادت رسید. شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود کشکول این واقعه را چنین تعریف می نماید وقتی لشکر تاتار به نیشابور رسید اهالی نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیری توسط یکی از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از جهان رفت و نقل نموده اند که چون خون از زخمش جاری شد شیخ عظیم دانست که مرگش نزدیک است. با خون خود بر دیوار این رباعی را نوشت:

در کوی تو رسم سرفرازی این است مستان تو را کمینه بازی این است

با این همه رتبه هیچ نتوانم گفت شاید که تو را بنده نوازی این است

از آثار منظوم عطار می توان از دیوان اشعارش یاد کرد که غزلیات و قصاید و رباعیات او را دربرمی گیرد آثاری، چون الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، وصلت نامه، بلبل نامه، بی سر نامه، منطق الطیر، جواهر الذات، حیدر نامه، مختار نامه، خسرو نامه، اشتر نامه و مظهر العجایب از مثنویات عطار هستند. منطق الطیر بهترین و شیواترین مثنوی اوست. کتاب درباره پرندگانی نوشته شده که به دنبال سیمرغ می فرایند. منظور از پرندگان، سالکان راه حق و مراد از سیمرغ وجود حق است. عطار در این منظومه با نیروی تخیل خود و به کار بردن رمز های عرفانی به زیباترین وجه سخن می گوید. این منظومه یکی از شاهکار های زبان فارسی است.

بعضی ادبا منظومه های مظهر العجایب و لسان الغیب را به عطار نسبت داده اند. بعضی دیگر معتقدند که این دو کتاب منسوب به عطار نیست.

ذره ای اندوه تو از هر دو عالم خوشتر است

هر که گوید نیست دانی کیست آن کس کافر است

کافری شادی است و آن شادی نه از اندوه تو

نی که کار او ز اندوه و ز شادی برتر است

آن کزو غافل بود دیوانه ای نامحرم است

و آنکه زو فهمی نماید دیوانه ای صورتگر است

کس سر مویی ندارد از مسما آگهی

اسم می گویند و چندان کاسم گویی دیگر است

هرچه در فهم تو آید آن بود مفهوم تو

کی بود مفهوم تو او کو از آن عالی تر است

ای عجب بحری است پنهان لیک چندان آشکار

کز نم او ذره ذره تا ابد موج آور است

صورتی کان در درون آینه از عکس توست

در درون آینه هر جا که گویی مضمر است

گر تو آن صورت در آئینه ببینی عمر ها

زو نیابی ذره ای کان در محلی انور است

ای عجب با جملهٔ آهن به هم آن صورت است

گرچه بیرون است ازآن آهن بدان آهن در است

صورتی، چون هست با چیزی و بی چیزی به هم

در صفت رهبر چنین گر جان پاکت رهبر است

ور مثالی دیگرت باید به حکم او نگر

صورتش خاک است و برتر سنگ و برتر زان زر است

تا که در دریای دل عطار کلی غرق شد

گویا تیغ زبانش ابر باران گوهر است