انواع کود و کاربردهای آن: کود دامی، گیاهی و شیمیایی - آفتاب صبا

توجه داشته باشید از گیاهان آپارتمانی گرفته تا مصارف کشاورزی، اطلاعات جالبی از کودهای متنوع در این بلاگ به دست خواهید آورد! پس همراه ما باشید.

انواع کود چیست و چطور مورد استفاده قرار می گیرد؟

کودها به دو دسته اصلی ارگانیک و غیرارگانیک (شیمیایی) تقسیم می شوند. کودهای ارگانیک از منابع طبیعی مانند کود حیوانی و کمپوست به دست می آیند و به تدریج مواد مغذی را آزاد نموده و ساختار خاک را بهبود می بخشند. در مقابل کودهای غیرارگانیک به صورت مصنوعی فراوری شده و مواد مغذی را سریع تر به گیاهان می رسانند، اما ممکن است به محیط زیست آسیب بزنند!

هر دو نوع کود بسته به احتیاج گیاه و شرایط خاک به روش های مختلفی مانند پاشش، آبیاری یا گرانول استفاده می شوند. در ادامه انواع متفاوت کود را به صورت مفصل مورد آنالیز قرار خواهیم داد.

آنالیز انواع کود؛ کود آلی

بقایای گیاهی و حیوانی از مواد اصلی تشکیل دهنده کودهای آلی هستند. این کودها یکی از ابزارهای قدیمی در بهبود رشد گیاهان بوده و تاریخ استفاده از آن به چندین هزار سال قبل برمی گردد. یکی از مزیت های این نوع کودها، افزایش حاصل خیزی و طبیعی بودن آن محسوب می گردد که هم بر بهبود سلامت خاک یک محیط نقش مهمی دارند و هم در آلوده نکردن محیط زیست یکی از کودهای مناسب به شمار خواهد رفت. در ادامه انواع کود آلی را آنالیز خواهیم کرد.

انواع کود دامی

کود دامی یکی از رایج ترین کودهای آلی است که از فضولات حیوانات و موجودات زنده (حتی انسان) به وجود می آید. این کودها سرشار از نیتروژن، فسفر و پتاسیم بوده و به بهبود ساختار خاک و افزایش توانایی خاک در نگهداری آب یاری می نمایند.

یکی از موارد استفاده از کود دامی مربوط به زمانی ست که خاک مواد آلی خود را از دست داده باشد یا به اصطلاح خاک فقیر شده باشد. ضروری است مورد. . کود دامی بعلاوه به ویژه برای محصولات زراعی و سبزیجات که احتیاج به نیتروژن بالا دارند، بسیار مفید است.

اهمیت پوساندن کود دامی

پوساندن کودهای دامی، به فرآیندی گفته می گردد که طی آن کودها را یا به وسیله اکسیژن بالا یا به وسیله قرار دادن در محیط خلا (بدون اکسیژن) بهینه سازی می شوند تا بوی نامطبوع، رطوبت اضافی و در نهایت حاصل خیز بودن آن افزایش پیدا کند. به هر یک از روش های ذکر شده پوساندن کود، روش های هوازی یا غیر هوازی گفته می گردد.

توجه داشته باشید که فضولات حیوانی به علت بوی نامطبوع و وجود آمونیاک در ساختار خود، قبل از تبدیل به کود، ضروری است تحت فرآیند پوساندن کود دامی قرار بگیرند چراکه بدون پوساندن، بو و گازهای خطرناکی را می توانند از خود بروز دهند.

به همین علت این فرآیند در استفاده از کودهای دامی اهمیت بسیار بالایی دارد. این فرآیند که معمولاً با کمپوست سازی انجام می گردد، باعث تجزیه مواد آلی مضر فضولات حیوانی خواهد شد و این مواد را به منبعی برای تغذیه قابل جذب (به وسیله گیاهان) تبدیل می نماید.

کود مرغی

از فضولات طیوری مانند مرغ؛ کود مرغی تهیه می گردد. غلظت بالای نیتروژن در کودهای مرغی، آن را به یکی از کودهای پرقدرت و کاربردی تبدیل نموده است. استفاده از این کود می تواند باعث افزایش سریع رشد گیاهان شده و نتایج ملموسی را در کوتاه مدت به همراه داشته باشد. توجه داشته باشید که مصرف نادرست و بیش ازحد کود مرغی باعث سوختگی ریشه ها و آسیب به گیاهان می گردد.

به دلایل ذکرشده، ضروری است پوساندن کود مرغی (به عنوان یک کود دامی) به درستی صورت گرفته و تحت کنترل قرار بگیرد. کود مرغی برای محصولاتی نظیر غلات، سبزیجات و ذرت تاثیری بی نظیر دارد و یکی از کودهای محبوب نزد کشاورزان محسوب می گردد. اگر این نوع از کودها به روش مناسب پوسانده شوند؛ می توانند اندازه اسیدی بودن خاک را به حداقل رسانده و در بهود کشاورزی ارگانیک کاربرد بسیاری داشته باشند.

انواع کود گیاهی

کودهای گیاهی از بقایای گیاهان و فرآورده های طبیعی فراوری می شوند و یکی از پایدارترین و سازگارترین کودها با محیط زیست به شمار می روند. این کودها به صورت کامل در خاک تجزیه شده و به محیط زیست آسیبی وارد نمی نمایند. استفاده از کودهای گیاهی نه تنها به حفظ تعادل زیستی خاک یاری می نماید، بلکه منجر به بهبود کیفیت خاک هم خواهد شد.

کمپوست کود گیاهی

کمپوست گیاهی فرآیندی است که در آن بقایای گیاهان و مواد آلی تحت تجزیه طبیعی قرار می گیرند و به یک منبع غنی از مواد مغذی برای گیاهان تبدیل می شوند. از قلم نیاندازید که فرآیند کمپوست یا پوساندن کود گیاهی به صورت قابل توجهی در بهبود شرایط معدنی خاک تاثیر دارند و باعث بهبود سطح مواد آلی در آن می گردد.

استفاده از کودی که از بقایای گیاهان فراوری می گردد؛ منجر به تقویت میکروارگانیسم های مفید (موجودات ذره بینی و زنده در خاک با فعالیت مثبت) شده و به کاهش فرسایش خاک در طولانی مدت یاری زیادی خواهد نمود.

از نظر علمی، استفاده از کمپوست گیاهی می تواند نفوذپذیری خاک را افزایش داده و ظرفیت نگهداری آب را بهبود ببخشد؛ به عبارتی دیگر کودهای گیاهی که به صورت اصولی پوسانده شده اند، می توانند به بهبود تهویه خاک، حفظ رطوبت در آن یاری نموده و باعث افزایش فراوری محصول شوند.

کود سبز شامل گیاهانی است که به صورت خاص کاشته شده و سپس برای فراوری کود برداشت می شوند. این گیاهان معمولاً از خانواده سبزیجاتی مانند شبدر و یونجه فراوری هستند که استعداد بالایی در انتقال نیتروژن به خاک داشته و منجربه افزایش حاصل خیزی خاک و بهبود ساختار آن خواهند شد.

یکی از مزایای کود سبز به عنوان یک ماده کیاهی، جلوگیری از فرسایش خاک به شمار می رود؛ تجربه مصرف نمایندگان و دستاوردهای مهندسان کشاورزی اخیرا ثابت نموده است که کودهای سبز باعث افزایش فعالیت باکتری های مثبت در خاک شده و منجر به بهبود ظرفیت جذب مواد مغذی، به وسیله گیاهان می شوند.

از قلم نیاندازید که، استفاده از کود سبز در کشاورزی ارگانیک برای بهبود کیفیت خاک و کاهش احتیاج به کودهای شیمیایی، تاثیر بسیار بالایی دارد.

انواع کود شیمیایی

کودهای شیمیایی شامل ترکیبات مصنوعی هستند که به سرعت در خاک حل شده و به وسیله گیاهان جذب می شوند. این کودها معمولاً شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم بوده که عناصر کلیدی مورد احتیاج را برای بهبود رشد در اختیار گیاهان قرار می دهد. کودهای شیمیایی در کشاورزی صنعتی برای بهبود سرعت رشد و افزایش عملکرد محصولات بسیار کاربرد دارند. با این حال، ضروری است بدانید که استفاده بی رویه و نادرست از این کودها منجربه آلودگی خاک و آب های زیرزمینی خواهد شد.

انواع کود شیمیایی مایع و کارکرد آن

کودهای مایع به شکل محلول در آب تهیه شده و به صورت مستقیم به وسیله ریشه ها یا به وسیله اسپری کردن روی برگ ها جذب می شوند. این کودها معمولاً برای گیاهانی که احتیاج به تغذیه فوری دارند، بسیار مفید هستند. اگر بخواهیم به مزیت این نوع از کودها در یک دید کلی اشاره کنیم؛ باید بگوییم کودهای مایع می توانند به سرعت عناصر مغذی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم را به گیاهان برسانند و نتایجی پرسرعت در بهبود شرایط گیاه به وجود بیاورند.

گیاهان گلخانه ای و آپارتمانی از مواردی هستند که برای استفاده از کودهای مایع، یک کاندید مناسب به شمار می روند. گیاهانی نظیر فیکوس، سانسوریا و پوتوس از گزینه های محسوب می شوند که نتیجه مطلوبی را در استفاده از کودهای مایع نمایان نموده اند.

همان طور که بالاتر هم اشاره کردیم؛ کود مایع به علت سرعت بالای انتشار مواد مغذی، به گیاهان یاری می نمایند تا مواد مغذی را به سرعت جذب نموده و از آن برای رشد برگ ها و ساقه ها استفاده نمایند. از قلم نیاندازید اگر از سیستم آبیاری قطره ای برای مرطوب نگه داشتن گلخانه یا گیاهان خود استفاده می کنید؛ استفاده استاندارد از این کودها در آبیاری، هم در بهینه سازی مصرف آب به شما یاری می نماید و هم در مصرف این نوع کود تاثیر بسزایی دارد.

آنالیز انواع کود شیمیایی جامد

کودهای جامد به صورت گرانول، پودر یا قرص عرضه شده و سرعت تجزیه آن ها در خاک کم تر از کودهای مایع محسوب می گردد. این کودها معمولاً برای گیاهانی که احتیاج به تغذیه مستمر و طولانی مدت دارند (مانند درختان و بوته ها) مورد استفاده قرار می گیرد. کودهای جامد به صورت تدریجی مواد مغذی را در خاک آزاد نموده و به گیاهان یاری می نمایند تا در زمانی طولانی مدت تر از مواد مغذی در کود استفاده نمایند.

گرانوله به عنوان یکی از کودهای جامد محبوب، بیشترین استفاده را نزد باغبانان دارند. مورد اصلی استفاده از گرانوله برای رشد و پرورش درختان سالمند و البته با ابعاد بزرگ محسوب می گردد. ضروری است بدانید دیگر موارد استفاده از گرانوله، درختان میوه، مرکبات و درختچه های زینتی است.

به یاد داشته باشید که برای نتیجه گرفتن از این نوع کودها باید آن ها را در نزدیک ترین حالت به ریشه قرار دهید تا ریشه درختان بتوانند به صورت مستقیم آن را جذب نمایند. استفاده ترکیبی از انواع کود مایع و جامد در کشاورزی صنعتی، منجر به بهبود بازدهی محصولات و بهره وری از منابع طبیعی خواهد شد. کودهای مایع به علت جذب سریع، در کوتاه مدت برای رشد گیاهانی مانند سبزیجات و گل ها گزینه ای مناسب به شمار می روند.

در مقابل، کودهای جامد به ویژه برای گیاهان چندساله و درختان میوه که احتیاج به تغذیه طولانی مدت دارند، انتخابی ایده آل هستند. تحقیقات نشان داده است که استفاده بهینه از این دو نوع کود به صورت هم زمان می تواند احتیاجهای گیاهان را به صورت کامل تأمین نموده و به بهبود کیفیت محصول و افزایش فراوری منجر گردد. در ادامه کودهایی که در کشاورزی صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند را آنالیز خواهیم کرد .

کود ازت (Nitrogen Fertilizer)

کود ازت یکی از پرکاربردترین کودها در کشاورزی صنعتی است و می تواند سطح زیادی از نیتروژن را (که یکی از عناصر مهم در رشد گیاهان به شمار می رود) در اختیار گیاهان قرار دهد. نیتروژن در رشد و تشکیل پروتئین ها، آنزیم ها، و کلروفیل های سازنده یک گیاه، نقشی اساسی دارد.

کودهای ازته به شکل های مختلفی مانند نیترات آمونیوم، اوره و سولفات آمونیوم در بازار موجود بوده و به صورت کود گرانول یا محلول هم استفاده می شوند. کمبود نیتروژن مانند آهن باعث زردی برگ ها، کاهش رشد و فراوری محصول می گردد؛ به همین علت کود ازت برای افزایش بهره وری محصولات کشاورزی، بهبود رشد گیاه و افزایش عملکرد کشاورزی صنعتی مورد استفاده مکرر قرار خواهد گرفت.

اگر علاقمندید درباره این کود بیشتر بدانید مقاله تفاوت کود ازت و اوره را مطالعه کنید.

کود سفید

کود سفید (که معمولاً به عنوان کود اوره نیز شناخته می گردد) یکی از پرکاربردترین انواع کود نیتروژنی محسوب شده و مورد استفاده قرار می گیرد. این کود دارای غلظت بالایی از نیتروژن بوده و معمولاً به عنوان یک کود کارآمد با سرعتی بالا مواد مغذی را به گیاهان می رساند؛ چرا که مانند کود نیترات به سرعت مواد مغذی را پخش خواهد نمود.

جالب است بدانید از آن جا که اوره ظاهری سفید و کریستالی دارد، در ایران به کود سفید معروفیت پیدا نموده است. مکانیزم عملکرد این کود به این صورت است که؛ وقتی به خاک اضافه می گردد، تجزیه شده و آمونیاک آزاد می نماید. سپس این آمونیاک به وسیله میکروارگانیسم های خاک به شکل های قابل جذب برای نیتروژن (مانند آمونیوم یا نیترات) تغییر خواهد نمود.

در مجله خبرنگاران مقاله مفیدی درباره کود سفید برای خیار وجود دارد. پیشنهاد می کنیم مطالعه کنید.

انواع کود آهن (Iron Fertilizer)

کود آهن نوعی مکمل مغذی ست که برای برطرف کمبود آهن در خاک یا گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد. آهن یکی از عناصر ریزمغذی ضروری برای گیاهان به شمار می رود و نقشی حیاتی در جذب نور آفتاب و فراوری سبزدانه به وسیله گیاهان دارد.

گیاهانی که از کمبود آهن رنج می برند معمولاً دچار زردی برگ ها (کلروز) می شوند، که به علت کاهش فراوری کلروفیل رخ می دهد. کود آهن معمولاً به دو صورت شیمیایی (مانند سولفات آهن یا آهن کلاته) و آلی در دسترس است و به صورت محلول پاشی یا همراه با آب مورد استفاده در آبیاری به گیاهان داده می گردد تا جذب مؤثری داشته باشد و به سلامت و رشد گیاه یاری کند. یکی از برترین کاربردهای این کود استفاده از کود آهن برای زاموفیلیا است.

استفاده از کود آهن برای سانسوریا

سانسوریا یکی از گیاهان آپارتمانی مقاومی است که در صورت کمبود آهن، به سرعت دچار زردی برگ ها می گردد. استفاده از کود آهن برای سانسوریا گیاه می تواند باعث بهبود رنگ برگ ها و افزایش شادابی گیاه گردد. کود آهن به تقویت فتوسنتز و بهبود جذب اکسیژن به وسیله ریشه های سانسوریا یاری زیادی خواهد نمود.

کود آهن برای پوتوس

پوتوس نیز از جمله گیاهان آپارتمانی است که به کمبود آهن حساس بوده و رشد آن متوقف می گردد. استفاده از کود آهن برای پتوس به افزایش رنگ سبز برگ ها و تقویت فرآیند فتوسنتز یاری می نماید.

آسیب های مصرف بیش از حد کود آهن

مصرف بیش ازحد کود آهن ممکن است به تجمع آهن در خاک و مسمومیت گیاهان منجر گردد. بعلاوه ممکن است باعث بروز لکه های قهوه ای بر روی برگ ها و کاهش رشد گیاه خواهد شد. برای جلوگیری از این مسائل، مصرف کود آهن باید با دقت و به اندازه توصیه شده انجام گردد.

مهم ترین عوامل در عملکرد انواع کود چیست؟

یکی از مهم ترین عوامل در استفاده مؤثر از کودها، نحوه استفاده صحیح از آن ها است. استفاده نادرست یا بیش ازحد از کودها می تواند به تخریب خاک و آسیب به گیاهان منجر گردد. در ادامه به نکات مهمی در رابطه با استفاده بهینه از کودها اشاره می گردد.

انتخاب زمان مناسب برای کوددهی

برترین زمان برای کوددهی بستگی به نوع گیاه و کود دارد. به صورت کلی، کوددهی در فصل بهار و تابستان زمانی که گیاهان در حال رشد فعال هستند، مناسب است. کودهای نیتروژنه به ویژه در ابتدای فصل رشد باید مصرف شوند تا به رشد سریع گیاهان یاری نمایند. در مقابل کودهای حیوانی تا قبل از بهار مورد استفاده قرار می گیرند.

توجه به نوع خاک و احتیاج گیاه

نوع خاک و احتیاجهای خاص گیاه نیز باید در انتخاب کود و اندازه آن در نظر گرفته گردد. برای مثال، خاک های شنی احتیاج به کودهای غنی از مواد آلی دارند، درحالی که خاک های سنگین به کودهای نیتروژنه بیشتری احتیاج دارند. بعلاوه، باید به نوع گیاه و اندازه احتیاج آن به مواد مغذی توجه کرد.

مدیریت مصرف کودها و جلوگیری از آسیب به محیط زیست

یکی از چالش های اصلی در استفاده از کودها، تأثیرات منفی آن ها بر محیط زیست است. استفاده بی رویه از کودها می تواند باعث آلودگی آب های زیرزمینی و تخریب خاک گردد. به همین علت، مدیریت صحیح مصرف کودها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

جلوگیری از آلودگی آب ها

یکی از مسائل اصلی استفاده از کودهای شیمیایی، شسته شدن آن ها به وسیله آب های سطحی و زیرزمینی است که باعث آلودگی منابع آب زیرزمینی می گردد. این مشکل به ویژه در مناطقی که از کودهای نیتروژنه استفاده می گردد، رایج است. برای کاهش این خطر، می توان از روش های آبیاری مناسب و مصرف متعادل کودها استفاده کرد.

استفاده نوبتی از انواع کود آلی و شیمیایی

استفاده متناوب از کودهای آلی و شیمیایی می تواند به حفظ سلامت خاک و جلوگیری از تخریب آن یاری کند. کودهای آلی به علت طبیعی بودن، خطرات کمتری برای محیط زیست دارند و می توانند به عنوان یک گزینه مناسب در کشاورزی ارگانیک به شمار بروند.

جمع بندی

انتخاب صحیح و استفاده بهینه از کودها می تواند تأثیر زیادی بر بهبود رشد گیاهان و کیفیت محصولات کشاورزی داشته باشد. کودهای آلی و گیاهی به عنوان گزینه های پایدار و مناسب با محیط زیست، در بلندمدت باعث بهبود حاصل خیزی خاک و کاهش اثرات منفی زیست محیطی می شوند. از سوی دیگر کودهای شیمیایی و مایع، به علت سرعت جذب بالا و عملکرد پرسرعت یکی از ابزارهای اصلی در کشاورزی صنعتی به شمار می روند.

سوالات متداول

چگونه می توان کود مناسب برای گیاهان آپارتمانی انتخاب کرد؟

نوع و اندازه تغذیه ای گیاهان آپارتمانی باید متناسب با احتیاجهای خاص آن ها و فضای رشد انتخاب گردد، معمولاً کودهای مایع گزینه مناسبی هستند که ضروری است با توصیه متخصصان مورد استفاده قرار بگیرد.

آیا کودهای گیاهی می توانند جایگزین کودهای شیمیایی شوند؟

بله، در بسیاری از موارد کودهای گیاهی می توانند جایگزین مناسبی باشند! به ویژه در کشاورزی ارگانیک.

چرا استفاده بیش ازحد از کودهای شیمیایی مضر است؟

به این علت که، مصرف بالای کودهای شیمیایی باعث آلودگی خاک و آب های زیرزمینی و بعلاوه آسیب به گیاهان می گردد.