انسولین چیست؟ از فراوری تا تاثیرات آن بر بدن - آفتاب صبا

معرفی انسولین به زبان ساده

انسولین گلوکز را از خون به سلول های سراسر بدن منتقل می نماید. گلوکز یک نوع قند است که هم از غذاها و نوشیدنی هایی که مصرف می کنید و هم از تجزیه گلیکوژن (گلوکز ذخیره شده در بدن) به دست می آید. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است.

تمام سلول ها به انرژی احتیاج دارند. انسولین مانند کلیدی است که درهای سلول های بدن را به روی این ماده باز می نماید. درنتیجه، گلوکز می تواند جریان خون را ترک کند و برای فراوری انرژی به داخل سلول ها برود.

اگر انسولین کافی وجود نداشته باشد، گلوکز وارد سلول ها نمی گردد و در عوض در جریان خون تجمع می یابد. این امر قند خون را بالا می برد و در نهایت به بیماری دیابت منجر می گردد. کمبود کامل انسولین برای مدت طولانی خطر ابتلا به یک عارضه تهدیدنماینده زندگی به نام کتواسیدوز مرتبط با دیابت (DKA) را افزایش می دهد.

انسولین سطح قند خون را کاهش می دهد. در مقابل، هورمون دیگری که گلوکاگون نام دارد به طور طبیعی باعث افزایش آن می گردد. بدن از این 2 هورمون برای متعادل کردن سطح قند خون استفاده می نماید تا آن را در محدوده سالم نگه دارد.

چنانچه به دیابت مبتلا باشید، مصرف بیش از حد انسولین سنتتیک می تواند به کاهش قند خون منجر گردد. در این صورت ممکن است برای بالا بردن سطح قند خون خود به مصرف قند احتیاج داشته باشید. گلوکاگون سنتتیک هم که با نسخه پزشک قابل تهیه است، در مواقع اضطراری برای درمان افت شدید قند خون استفاده می گردد. اگر دیابت دارید، از پزشک معالج خود بپرسید که آیا لازم است گلوکاگون را در برنامه درمانی خود بگنجانید یا خیر.

محل ترشح شدن انسولین

این سوال که انسولین چیست و در کجا ترشح می دهد، از سوی بسیاری از افراد مطرح می گردد. در پاسخ باید بگوییم که پانکراس (لوزالمعده) که در پشت معده قرار گرفته است محل فراوری انسولین در بدن است. این اندام مهم نقش دوگانه دارد، یعنی بخشی از دستگاه گوارش و سیستم هورمونی (غدد درون ریز) محسوب می گردد. پانکراس شیره ها و آنزیم های گوارشی خود را به داخل دوازدهه (قسمت ابتدایی روده کوچک) می فرستد تا به هضم غذا یاری کند. بعلاوه 2 هورمون انسولین و گلوکاگون را فراوری می نماید که در کنترل قند خون نقش دارند.

به بخش خاصی که در پانکراس وظیفه فراوری هورمون را برعهده دارد جزایر لانگرهانس می گویند. این جزایر از چند دسته سلول تشکیل شده اند که از آن جمله می توان به سلول های آلفا و بتا اشاره نمود. سلول های آلفا هورمون گلوکاگون و سلول های بتا هورمون انسولین می سازند.

انسولین از چه ساخته می گردد؟

انسولین شامل 2 زنجیره بلند از اسیدهای آمینه (زنجیره های پلی پپتیدی) است که به آن ها زنجیره های A و B می گویند. تا دهه 1980 میلادی، پزشکان دیابت را در انسان با انسولینی که از حیوانات (عمدتا خوک و گاو) تهیه می شد، درمان می کردند. اما این انسولین بدون عارضه نبود و باعث واکنش های آلرژیک در بسیاری از بیماران می شد.

بعد از آن، محققان پیروز شدند انسولین انسانی را با استفاده از فناوری DNA نوترکیب بسازند. در حال حاضر، انسولین به اشکال مختلف فراوری می گردد. بنابراین افراد مبتلا به دیابت می توانند گزینه ی مناسب خود را از میان محصولات مختلف انتخاب نمایند.

بیماری های مرتبط با هورمون انسولین

اکنون که متوجه شدید انسولین چیست باید با بیماری های مرتبط با آن آشنا شوید. در برخی از افراد، سیستم ایمنی به جزایر لانگرهانس حمله می نماید. درنتیجه، آن ها فراوری انسولین را متوقف می نمایند یا به مقدار کافی انسولین نمی سازند. هنگامی که این اتفاق رخ می دهد، گلوکز خون در خون باقی می ماند و به وسیله سلول ها جذب نمی گردد. این آغاز دیابت نوع 1 است. افراد مبتلا به این بیماری برای زنده ماندن به دریافت منظم انسولین احتیاج دارند.

در گروه دیگری از افراد، به ویژه کسانی که اضافه وزن دارند یا کم تحرک هستند، انسولین در انتقال گلوکز به داخل سلول ها موثر نیست و نمی تواند وظایف خود را به خوبی انجام دهد. به این شرایط که از اختلال عملکرد انسولین ناشی می گردد مقاومت به انسولین می گویند. دیابت نوع 2 زمانی ایجاد می گردد که جزایر لانگرهانس نتوانند انسولین کافی برای غلبه بر مقاومت به انسولین فراوری نمایند.

اگر می خواهید درباره مسائل مرتبط با هورمون انسولین اطلاعات بیشتری کسب کنید، مقاله دیابت چیست را بخوانید.

انواع انسولین برای درمان دیابت

این روزها انواع مختلفی از انسولین در بازار دارویی وجود دارد که بیشتر آن ها به وسیله سوزن، قلم یا پمپ به بدن تزریق می شوند. البته اخیرا در برخی از کشورها انسولین استنشاقی هم در دسترس بیماران قرار گرفته است. انواع اصلی انسولین بر اساس سرعت عمل و مدت زمان ماندگاری عبارتند از:

• انسولین سریع اثر: این نوع انسولین در عرض پنج تا 20 دقیقه آغاز به کار می نماید و برای سه تا پنج ساعت به کار خود ادامه می دهد. بعلاوه تقریبا یک تا 2 ساعت پس از تزریق به اوج خود می رسد (بیشترین اثربخشی را دارد). از انواع انسولین سریع اثر می توان به گلولیزین، آسپارت و لیسپرو اشاره نمود. انسولین استنشاقی هم سریع اثر در نظر گرفته می گردد. شما باید قبل از غذا خوردن از این انسولین بهره ببرید.
• انسولین کوتاه اثر یا رگولار: این نوع انسولین تقریبا 30 تا 45 دقیقه بعد از تزریق آغاز به کار می نماید و پس از پنج تا هشت ساعت از بین می رود. انسولین کوتاه اثر 2 تا چهار ساعت پس از تزریق به اوج خود می رسد.
• انسولین میانه اثر: این نوع انسولین در عرض 2 ساعت آغاز به کار می نماید، پس از چهار تا 12 ساعت به اوج خود می رسد و بعد از 14 تا 24 ساعت از بین می رود. از انواع رایج انسولین میانه اثر می توان به NPH اشاره نمود.
• انسولین طولانی اثر: حدود یک ساعت طول می کشد تا این نوع انسولین به جریان خون برسد و آغاز به کار کند. انسولین طولانی اثر سه تا 14 ساعت پس از تزریق به اوج خود می رسد و تا یک روز دوام می آورد. انسولین گلارژین در این گروه قرار می گیرد.
• انسولین فوق العاده طولانی اثر: این نوع انسولین در عرض 6 ساعت به جریان خون می رسد و اثربخشی آن تا 2 روز ادامه دارد. دگلودک یک انسولین فوق العاده طولانی اثر محسوب می گردد.

نوع انسولین و زمان مصرف آن برای درمان سریع دیابت باید به وسیله پزشک تعیین گردد. پزشک بعلاوه می تواند برترین مکمل برای افراد دیابتی را معرفی کند.

محل تزریق انسولین

شما می توانید انسولین را به چند ناحیه از بدن، معمولا مناطقی که در آنجا بافت چربی وجود دارد، تزریق کنید. این نواحی شامل موارد زیر هستند:

• شکم (حداقل پنج سانتی متر از ناف فاصله داشته باشد)
• جلو یا کنار ران
• پشت بازو
• باسن

توصیه می گردد محل تزریق انسولین را به صورت گردشی تغییر دهید تا از بروز عوارض پوستی جلوگیری کنید.

عوارض و فواید انسولین چیست؟

همان طور که گفته شد، انسولین یک هورمون یا پیغام رسان شیمیایی است که به سلول ها اجازه می دهد گلوکز را از جریان خون جذب نمایند. هر چقدر سطح گلوکز بالاتر باشد، انسولین بیشتری فراوری می گردد تا سطح قند خون را متعادل کند.

حفظ تعادل انسولین برای تنظیم قند خون و بسیاری از فرآیندهای بدن لازم است. اگر سطح انسولین خیلی کم یا زیاد باشد، قند خون بیش از حد بالا یا پایین می رود که این موضوع ممکن است برای سلامتی مسائل جدی ایجاد کند.

افت قند خون در اثر مصرف بیش از حد انسولین سنتتیک شایع ترین عارضه ای است که ممکن است بیماران دیابتی با آن روبرو شوند. سایر عوارض احتمالی انسولین عبارتند از:

• واکنش های پوستی: تزریق مکرر انسولین در ناحیه خاصی از بدن می تواند به رسوب چربی در زیر پوست منجر گردد که این امر باعث می گردد پوست برآمده به نظر برسد. بعلاوه ممکن است چربی را از بین ببرد و باعث فرورفتگی پوست گردد. این عارضه که به آن لیپودیستروفی موضعی می گویند، جذب انسولین تزریقی را کاهش می دهد. بنابراین مهم است که به طور مکرر محل تزریق را تغییر دهید.
• واکنش آلرژیک: برخی از افراد ممکن است به انواع خاصی از انسولین واکنش آلرژیک نشان دهند. این عارضه با درد، سوزش، تغییر رنگ پوست، خارش و تورم در اطراف محل تزریق همراه است.
• ایجاد آنتی بادی علیه انسولین: در موارد بسیار نادر، بدن شما می تواند آنتی بادی هایی را علیه انسولین فراوری کند. چون دقیقا شبیه انسولین طبیعی نیست. این آنتی بادی ها ممکن است در نحوه عملکرد انسولین اختلال ایجاد نمایند و دوز مورد احتیاج دارو را افزایش دهند.

شما با خرید دستگاه قند خون (گلوکومتر) و خرید سوزن تست قند خون می توانید به طور منظم سطح گلوکز را در خون مقدار بگیرید. این کار به شما یاری می نماید که به سرعت به افت قند خون یا افزایش بیش از حد آن پی ببرید و جلوی عوارض جانبی جدی را بگیرید.

کلام پایانی

در این مقاله به این سوال که انسولین چیست پاسخ دادیم. اکنون می دانید که انسولین یک هورمون لازم است که به کنترل قند خون و حفظ سلامت بدن یاری می نماید. اگر بدن نتواند انسولین کافی بسازد یا به درستی از آن استفاده کند، باید تحت نظر پزشک از انسولین سنتتیک بهره ببرید. هنگام استفاده از انسولین به دقت دستورالعمل های پزشک را دنبال کنید و در صورت مشاهده علائم کتواسیدوز یا افت قند خون فورا در پی درمان بروید.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: my.clevelandclinic, medicalnewstoday