زنان و سبدغذایی خانواده - آفتاب صبا

زنان و سبدغذایی خانواده

نقش زنان در تامین سبدغذا و سفره ای سالم برای خانواده

سبد غذایی یعنی انواع مواد غذایی که هر روز از بازار خریداری می کنیم تا با آن برای اعضای خانواده خود غذا تهیه کنیم و سفره یعنی آنچه هر روز به اسم یک وعده غذایی می خوریم یا بهتر بگویم یعنی چگونگی ترکیب و فراوری غذای مورد علاقه مان از سبد خریداری شده. ایده آل این است که انتخاب موادغذایی درون سبد و غذای آماده شده بر سر سفره بتواند سلول های ما را سیر کند تا سلول های متفاوت که هر کدام نقشی ویژه در ادامه حیات ما دارند، بتوانند با توانمندی و سرشاری وظیفه خود را انجام دهند. هدیه یک سبد غذایی و سفره متوازن، متعادل و متنوع، سلامت است.

دو واژه سبد و سفره همواره ما را به یاد زن می ا ندازد؛ زنی به اسم همسر یا مادر و یا مادربزرگ که نقش کلیدی در تغذیه افراد خانواده دارد. اگر چه اغلب مسوولیت سنگین اقتصادی به عهده مرد خانواده است ولی در اغلب جوامع این زن است که با فراوری و پخت غذا، انداختن سفره یا میزی با غذاهای لذیذ پیوند دارد.

انتخاب مواد غذایی که هر روز وارد این سبد می گردد، به عواملی چون بودجه خانواده و سهمی از بودجه که برای خرید غذا اختصاص می یابد، از طرفی و از طرف دیگر به سلیقه و ذایقه فردی که از انواع مواد غذایی موجود در بازار انتخاب می نماید، بستگی دارد. بنابراین دانش تغذیه ای این فرد که به طور معمول زن خانواده است، نقش مهمی در سلامت افراد خانواده و مهم تر از آن، چگونگی شکل گیری ذایقه افراد خانواده دارد.

نقشی که ما ممکن است از اهمیت آن غافل شویم.

آیا به این نکته فکر نموده اید که چرا برخی از بیماری ها در برخی از خانواده ها بیشتر است و یا زن و شوهر که قرابت فامیلی هم ندارند، بیماری های مشابه می گیرند؟ ممکن است فکر کنید تنها سابقه فامیلی و زمینه های ارثی است که احتمال ابتلای افراد یک خانواده را به یک نوع بیماری مانند افزایش فشار خون، چاقی یا بیماری قلبی افزایش می دهد. بله، زمینه های ارثی از اهمیت برخوردار است ولی گاهی نوع تغذیه می تواند به فردی که زمینه ارثی یک بیماری را دارد، یاری کند که مبتلا نگردد و یا دیرتر به آن بیماری مبتلا گردد و عکس آن، ممکن است کسی سابقه فامیلی و ارثی ابتلا به یک بیماری را نداشته باشد و در اسارت عادات و ذایقه تحمیلی خانواده کم کم شرایط ابتلا به آن بیماری برایش فراهم گردد.

نقش مهم زنان

اگر به نقش زن به اسم فردی کلیدی که سبد غذایی را انتخاب می نماید تاکید می کنیم، به این علت است که این انتخاب می تواند ذایقه افراد خانواده و به خصوص بچه ها خانواده را بسازد؛ ساختنی که به دانش و اعتقاد مادر بستگی دارد، ساختنی که می تواند به نفع سلامت بچه ها که بزرگسالان فردا هستند، عمل کند و یا احتمال ابتلای آنها را به بیماری فراهم کند.

این سبد هر روز با چه موادی به خانه می آید؟ چه روغنی را برای خانه خود می خریم؟ از چه نوع گوشتی بیشتر استفاده می کنیم؟ چه انواعی از سبزی و صیفی جات را با چه اندازهی در سبد غذایی خود جا می دهیم؟ از لبنیات در سبد چه سهمی را اختصاص می دهیم. به چه اندازه از غذاهای نیمه آماده، سوسیس و کالباس، نوشابه های گازدار، تنقلات شور، شیرینی های تازه و کیک های خامه دار استفاده می کنیم؟ درسبد هرروزه ما سهم نان های سفید بیشتر است یا نان سبوس دار؟ غلات و حبوبات به چه اندازه در سبد صندلی دارند؟ ماهی ها چه صندلیی در سبد ما دارند؟ آیا سبد ما جایی برای تخم مرغ روزانه برای همه بچه ها دارد یا پفک و یخمک جای آن را گرفته است؟ آیا بچه ها هر روز میوه و سبزی می خورند یا شکم خود را با شکلات و چیپس و نوشابه سیر می نمایند؟

و سفره...... مهم است بدانیم که اگر همسر جوان از مادرش پختن را آموخته باشد، ویژگی های مثبت یا منفی تهیه سبد و یاسفره را به نسل بعدی منتقل می نماید، چه بسا خوردن غذاهای شور عادت نامیمون خانوادهایی باشد که افزایش فشار خون دارند ولی می پندارند این بیماری در خانواده ارثی است. بله، ارثی است چون عادت پختن غذای شور نسل اندر نسل ادامه داشته است. غذایی که به ذایقه کسی که از کودکی غذای خوش نمک خورده است، شور نمی آید.

آمار تلخ

بد نیست بدانیم که تنها افزایش فشار خون در دنیا موجب هفت میلیون مرگ سالانه است. فشار خون موجب بروز سکته های مغزی و معلولیت های پر هزینه و رنج آور است. در کشور ما براساس آنالیز بار بیماری ها، 222 هزار و 700 سال از دست رفته عمر به علت سکته های مغزی محاسبه شده است. بیش از ده هزار نفر سالیانه به علت افزایش فشار خون جان خود را از دست داده اند و این تنها مربوط به 23 استان کشور است که در سال 1382 به دست آمده است. بر اساس آنالیز سلامت و بیماری، افزایش فشارخون به اسم یک عامل خطر 5/11 درصد از جمعیت مارا مبتلا نموده است که در گروه سنی 40 تا 69 سال و بالای 70 سال به 15 و 33 درصد می رسد. آیا تمامی زنان خانه دار ما به این گونه اطلاعات دسترسی دارند؟ آیا متولی خاصی در کشور برای آموزش تغذیه و دادن این آگاهی ها به زوج های جوان وجود دارد؟آیا اهمیت آموزش های تغذیه ای کمتر از سایر آموزش هایی است که به زوج های جوان می دهیم؟آیا 135 هزار مرگ سالیانه به علت بیماری های قلبی عروقی و یک میلیون و 144 هزار سال از دست رفته عمر برای سیاست گذاران و آگاهان کشور تکان دهنده نیست.

درصد زیادی از این خسران ها که به صورت مرگ زودرس و معلولیت جامعه را در معرض خطر قرار داده است، قابل پیشگیری است. چاقی، دیابت، سکته های قلبی، بیماری ها و نارسایی های قلبی، افزایش فشار خون و عوارض زیاد آن، سکته های مغزی و آسیب های ناشی از آن، بیماری های اسکلتی استخوانی، پوکی استخوان و سرطان های گوناگون همه با بهبود تغذیه قابل پیشگیری هستند.

زنان را تنها نگذاریم

ولی آیا تمام کوشش یک زن به اسم عنصر اصلی تغذیه خانواده برای تغذیه مطلوب کافی است.

این نقش کلیدی است ولی نباید فراموش کرد که مسوولیت ها در زمینه تغذیه خانواده میان بخش های گوناگون دولت یعنی وزارتخانه های متولی فراوری و واردات غذا، سیاست گذاران غذایی، مسوولان تنظیم بازار و قیمت ها، جامعه علمی و رسانه ها که متولی فرهنگ سازی هستند، مشترک است اگرچه به نظر می رسد انتخاب سبد غذایی خانواده و تبدیل آن به سفره به وسیله زن خانواده صورت می گیرد ولی نگرش و نگاه مسوولان و متولیان سیاست گذاری غذا و تغذیه در یک کشور به زندگی، به حیات انسان، به احتیاج های سلولی، به رابطه توانمندی های جسمی و ذهنی با تغذیه مناسب و اهمیت دوران پر احتیاج رشد و آثار تغذیه مناسب بر سلامت خانواده ها، جامعه و توسعه کشور است که راه را برای تغذیه بهتر خانواده هموار می نماید.

کشاورزی که از زراعت بدون سم یا مصرف حداقل سم بهره می برد، کشاورزی که از روش های بیولوژیک برای مبارزه با آفات نباتی استفاده می نماید و کشاورزی که به حیات خاک و ریز مغذی های خاک توجه دارد و اجازه نمی دهد با کود های نامناسب مواد غذایی کشور خود تهدید نماینده سلامت باشند، متولیانی که اندازه بیماری معلولیت، ناتوانی و مرگ را که به دولت و مردم تحمیل می گردد، در یک کفه ترازو می گذارند و واردات غذا و قیمت های مناسب غذایی را برای زندگی سالم ارزان تر از پرداخت هزینه های سنگین و طاقت فرسا بیماری ها و جراحی های گران و تدارک دارو و تجهیزات پزشکی می دانند.

و نکته مهم دیگر اینکه گاهی سیاست گذاری ها و پایش وضع تغذیه ای جامعه با نگاه به شیوه های نو تغذیه از سوی مسوولان غذا و تغذیه از آگاهی مادری جوان که فرصت فکر کردن به سبد و سفره را ندارد و خودش هم برای هزینه های سنگین مجبور است پا به پای مردش کار کند، مهم تر است.

تغییرات در سفره خانوار

بله، شیوه سنتی در حال تغییر است و اغلب جوامع شهری و به خصوص جوانان به جای انتخاب سبد و سفره، خود را در فست فودها، رستوران ها، غذاهای خیابانی و سلف سرویس ها می یابند و در شیوه نو زندگی شهرنشینی که ماشین و حرکت و کار بیش از حد را به خانواده های جوان تحمیل می نماید، فرایند انتخاب سبد و فراوری غذاهای خانگی برای داشتن سفره کم رنگ شده است ولی آنچه قابل توجه و تعمق است، این است که همین غذایی که می خوریم، در هرکجا که باشد باید انرژی، املاح و ویتامین های مورد احتیاج میلیون ها سلول متفاوت را تامین کند و یا شاید باید روش آموزش ما هم تغییر کند.نام بیماری هایی چون چاقی، دیابت، افزایش فشار خون و...، برای زوج جوانی که هر دو درگیر کار بیرون از منزل برای کسب درآمدی که بتواند چرخ زندگی آنان را بچرخاند هستند، واژه هایی غریب نیستند ولی آنان این بیماری ها را مشکل پدر و مادر ها و پیرها می دانند و جوانی خود را پاینده تر از آن می پندارند که درگیر چنین مشکلاتی شوند، غافل از اینکه بیماری های غیرواگیر و یا بیماری های مرتبط با شیوه نامناسب تغذیه خیلی زودتر از آنکه پدران و مادران شان به آن مبتلا شده اند آنها را درگیر می نماید. سازمان بهداشت دنیای از سال 2000 کوشش دارد با متولیان سلامت کشورها این نکته ظریف را در میان گذارد که همان طور که الگوی بیماری ها در حال تغییر است، باید تفکرها و سیاست ها و ساختارهای موجود را هم برای مقابله با بیماری های نو تغییر داد.

چه باید کرد؟

درست است که برای مبارزه با بیماری های غیر واگیر، پیشگیری ها باید از دوران جنینی شروع گردد و تغذیه نامناسب جنین در دوران بارداری مادر می تواند آثار زیان باری در دوران بزرگسالی کودک داشته باشد، به طور مسلم دوران کودکی زمان ساختن ذایقه کودک است. آموزش تغذیه در تمام سطوح از کودکستان تا دانشگاه ها نقش موثری در پیشگیری از بیماری های دژنراتیو دوران میانسالی دارد. ولی سیاست های غذایی، دستورالعمل ها برای تغذیه در مهد های کودک، دبستان ها، اقدام برای تغذیه صحیح در تمام اماکن عمومی مانند دانشگاه ها، خوابگاه ها، اداره های دولتی، سربازخانه ها، نظارت دقیق بر رستوران ها و مکان های پخت و توزیع غذا و توجه به صنایع غذایی و تشویق آنها به برچسب گذاری تغذیه ای، توجه به کلیه تبلیغات غذایی هم باید مد توجه باشد.

تدوین راهنماهای غذایی در کشورها، یکی از راه های مناسب آموزش تغذیه همگانی است. کوشش برای شناساندن راهنماها که اغلب با شکل های متفاوت مانند بشقاب، هرم یا رنگین کمان طراحی می شوند، شناساندن مفهوم دقیق تنوع و تعادل در تغذیه، استفاده از همه گروه های غذایی، توجه به کاهش مصرف نمک، چربی های اشباع شده و اسیدهای چرب ترانس، محدود کردن مصرف قندها و مصرف بیشتر سبزی ها، میوه ها و حبوبات، استفاده از غلات کامل و نان کامل (سبوس دار) افزایش تعداد مواد غذایی مصرفی روزانه و تحرک و فعالیت های بدنی مناسب از جمله آموزش هایی است که هر چه برای جا انداختن آنها سرمایه گذاری گردد، موجب توانمندی افراد، سلامت دوران های سالمندی، کاهش بار بیماری ها و یا به عقب افتادن بیماری و در نهایت، به نفع اقتصاد کشور خواهد شد. مداخله های هدفمند برای پیشگیری از بیماری های غیرواگیر و بعلاوه پیشگیری از کمبودهای تغذیه ای به خصوص کمبود ریزمغذی ها به گونه ای شگفت آور هزینه های درمانی جامعه را کاهش می دهد.

فراموش نکنیم که دانسته های افراد در زمینه های گوناگون از جمله تغذیه ریشه در فرهنگ خانوادگی دارد. این دانش، فرهنگ و عادات به وسیله خانواده در نسل ها گردش می نماید و در پی خود عوارض و بیماری ها را از نسلی به نسل دیگر تسری می دهد. بیماری های مرتبط با شیوه زندگی در طول سال ها ادامه می یابد. برای تغییر شیوه زندگی احتیاج به تغییر نگرش داریم و اولین قدم، دادن آگاهی است. هرچه آگاهی ها ریشه های علمی داشته باشد و با زبان ها و گویش های گوناگون تکرار گردد، موثرتر است.

توجه کنیم که گروه هدف طیف وسیعی هستند از مردم عادی در هر گروه سنی تا سیاستمداران، نمایندگان مجلس، شورا های مردمی ، متولیان صنعت غذا و قانون گذاران، کانون های تصمیم گیری درباره واردات غذا و محصولات کشاورزی، فراورینمایندگان کود و سم، مسوولان نظارت بر مکان های فراوری و توزیع غذا، متولیان تدوین استاندارهای غذایی.

به امید روزی که همه به مسوولیت های خود در قبال جامعه عمل کنیم.

منبع: http://www.salamat.com

منبع: راسخون