هنرمندان هنوز در مرحله شوک کرونایی هستند، ایثار مدافعان سلامت در مجسمه سازی منعکس می گردد - آفتاب صبا

به گزارش خبرنگار حوزه هنرهای تجسمی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران، از شیوع ویروس کرونا در کشور پنج ماه می گذرد. ویروسی که جامعه ایران را هم مانند سایر کشورهای دنیا با شرایطی بدیع و بی سابقه و البته نامطلوب روبرو نموده است.

این شرایط جدید، شرایط کار و زندگی همه مردم دنیا را تحت تأثیر قرار داده است. در این میان، هنرمندان نیز از این شرایط جدید متأثر هستند. علاوه براین، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، شیوع ویروس کرونا و پیامدهای ناشی از آن از جمله کاهش ارتباط افراد به صورت فیزیکی و اعمال قرنطینه در سطوح مختلف، روی ذهنیت و روحیه خالقان آثار هنری نیز تأثیر گذاشته است.

روح الله شمسی زاده ملکی هنرمند و مدرس رشته مجسمه سازی است. در سابقه کاری او علاوه بر تدریس در دانشکده هنر دانشگاه ارومیه و دانشگاه تهران، عضویت در هیئت مدیره انجمن مجسمه سازان ایران، عضویت در شهرک هنرمندان سیته پاریس (Cité internationale des art Paris)، سردبیری نشریه مجسمه، مدیر اجرایی ششمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران (1393)، طراحی و اجرای تندیس ها و یادمان های شهری و حضور در ده ها نمایشگاه انفرادی و جمعی در داخل و خارج از کشور دیده می گردد.

شمسی زاده در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری خبرنگاران با اشاره به این که فعالیت هنری مجسمه سازان همیشه از فضای جامعه تأثیر می پذیرد اضافه نمود: وقتی بر اثر شیوع ویروس کرونا، این محیط بیرونی دچار تغییرات فراوانی گردد، فرایند کاری همه هنرمندان و ازجمله مجسمه سازان هم تغییر می نماید.شاید ملموس ترین تغییر در این فضای جدید، روی آوردن به فضای مجازی و استفاده از شبکه های اجتماعی بودکه البته مزایا و معایب خاص خودش را هم داشت.

تفاوت زیست هنرمندان در روزهای کرونایی

وی اظهار کرد: اگر پیش از این ارتباطات یک هنرمند در دنیای حقیقی محدود به پنج، 10 یا نهایتاً 50 نفر می شد، در دنیای مجازی این مرز برداشته شد. مثلاً ما اکنون یک سری برنامه های مصاحبهمحور در صفحه انجمن هنرمندان مجسمه ساز داریم. شکل حقیقی این جلسات قبلاً به صورت حضوری در فضای خانه هنرمندان بود. در یک نشست 10 یا 20 هنرمند و هنرجو می آمدند و درباره یکی از موضوعات مربوط به مجسمه سازی بحث می شد؛ اما حالا دایره مخاطبان و مشارکت نمایندگان در بحث گسترده شده است. ما با قدرت مانور بیشتری سراغ هنرمندان می رویم، به صورت مجازی وارد فضای کارگاهی آنها می شویم و آنها نیز از تجربیات خودشان می گویند.

شمسی زاده اضافه نمود: اتفاق دیگر این بود که در این چند ماه اخیر و به ویژه در روزهای ابتدایی که بحث قرنطینه جدی تر بود، هنرمندان فرصتی پیدا کردند و به گذشته کاری خود برگشتند. این توقف باعث شد که ما یک مقدار به خودمان برگردیم و ببینیم که چه کار نموده ایم. این اتفاق در شرایط عادی به راحتی رخ نمی داد. البته اغلب هنرمندان مجسمه ساز بخش عمده ای از از اوقات خود را در آتلیه و کارگاه به صورت انفرادی می گذرانند،اما این مدت طولانی تر شد.

این هنرمند مجسمه ساز مطرح کرد: معمولاً هنرمندان حوزه هنرهای تجسمی آخر هفته ها را به گالری گردی اختصاص می دهند.در این فضا کارهای همکاران و هنرمندان دیگر را می بینند و گفتگو صورت می گیرد. این جریان هم تعطیل شد و با تعطیلی آن ما باید فضای جایگزینی را پیدا می کردیم. در نتیجه یک تغییر رفتار در ما شکل گرفت و به خودمان برگشتیم.

خروجی تلخ و عمیق شیوع کرونا، دو سه سال دیگر خود را در آثار هنری نشان می دهد

وی ادامه داد: جالب است که من در این مدت می دیدم که بیشتر هنرمندان در شبکه های مجازی به کارهای قبلی خودشان بازگشته اند؛ گویا به دنبال نوعی بازنگری و واکاوی شخصی بودند. از طرف دیگر این شرایط جدید یک اتفاق مشترک فرامرزی و دنیای بود. قبلاً اگر مثلاً در سوریه جنگ داخلی اتفاق می افتاد، هنرمند و مجسمه ساز سوری یا در نهایت کشورهای منطقه از اتفاقات آنجا متأثر می شدند، هنرمندی که در سوئیس یا کره جنوبی زندگی می کرد خیلی نمی توانست احساس هنرمند سوری را درک کند، اما الان یک مسئله دنیای داریم و تجربه های مشترکی شکل گرفته است.

شمسی زاده اضافه نمود: شاید پیامد این شرایط، یک تلنگر دنیای برای همه مردم دنیا باشد. نمی گویم فقط برای منِ نوعی به عنوان یک مجسمه ساز که در ایران زندگی می کنم، بلکه برای همه مردم دنیا یک تجربه خواهد بود.

تغییر در نحوه ارائه اثر؛ عظیم ترین پیامد روزهای کرونایی

وی با اشاره به این که قطعاً پیامدهای منفی شیوع کرونا و اتفاقات تلخ آن روی محتوای کار مجسمه سازان تأثیر خواهد گذاشت اضافه نمود: فکر می کنم که مهم تر از اتفاقی که در محتوا می افتد، تغییر در شیوه ارائه آثار است. دغدغه های بشری مثل انزوا، تنهایی، فراق عزیزان، مرگ اندیشی و... همیشه در تاریخ وجود داشته و در آثار هنرمندان منعکس شده است. اکنون مسئله اصلی، تغییر پارادایم نحوه ارائه اثر هنری است.

این مدرس هنر در شرح این مطلب گفت: الان دیگر فضای فیزیکال و محدودیت های آن ویژگی های خود را از دست داده است. ما با واقعیت فضای مجازی روبرو شده ایم؛ همان پدیده ای که ژان بودریار جامعه شناس فرانسوی از آن به عنوان دنیا وانموده ها یاد می نماید. به نظرم در شرایط فعلی این دنیا وانموده ها را به صورت معین تجربه می کنیم. اگرمارشال مک لوهان زمانی از دهکده دنیای می گفت، اکنون فراتر از آن می بینیم که در یک روستای دورافتاده استان کرمان فردی به صورت همزمان تجربه یک تاجر در آسمان خراشی در نیویورک را دارد.

وی اضافه نمود: شرایط عجیبی شکل گرفته که در دهه های گذشته سابقه نداشته است. قطعاً این موضوع روی هنرمند تأثیر می گذارد. زمانی هنرمندان ما برای پیشرفت بیشتر و یادگیری به پاریس و رُم و نیویورک می رفتند یا هنرجویان موسیقی به وین میرفتند. البته الان هم این اتفاق می افتد اما نسبت به گذشته کم رنگ تر شده است، گویا دیگر نمی توان از پایتخت یا شهرهای هنری دنیا یاد کرد. پایتخت دنیای دیگر به مکان معین وابسته نیست. مکان ها سیال شده و این یک تغییر پارادایمی عظیم است.

هنرمندان هنوز در شوک اولیه هستند!

شمسی زاده درباره انعکاس شیوع ویروس کرونا در آثار هنری مجسمه سازان نیز گفت: این موضوع بیشتر جنبه روانی دارد. ببینید، وقتی انسان ها با یک رویداد تلخ و سنگین روبرو می شوند، در لحظات اولیه در شوک هستند. حتی گاهی شروع به خندیدن می نمایند. انگار یک واکنش طبیعی انسانی است. ما هم الان در دوران شوک بیماری کرونا هستیم. کارهای هنری هم که در این دوره خلق می گردد، مثل همین واکنش هاست.

وی اظهار کرد: مثلاً می توانم به کارهای بینامتنی و بازسازی کارهای قدیمی اشاره کنم که بیشتر یک پارودی (مشابه طنزآمیز یک اثرمعروف هنری) است. فکر می کنم که خروجی تلخ و عمیق شیوع کرونا دو سه سال دیگر خود را در آثار هنری نشان می دهد؛ یعنی باید این تلخی ته نشین گردد و هنرمندان تازه بفهمند که چه اتفاقاتی برای جامعه و مردم اتفاق افتاده است.

این هنرمند مجسمه ساز اضافه نمود: می توان گفت شرایط مثل دوران جنگ دنیای اول و دوم است که هنرمندان به همدیگر و به مردم روحیه می دادند که نترسید! این شرایط خیلی چیز عجیب و غریبی نیست! ما این دوره را رد می کنیم! بیایید با هم بخندیم و از خوبی های موجود لذت ببریم! حتی الان با وجود این همه مسائل و تلفات انسانی کرونا، گاهی جنبه شوخی ماجرا بیشتر دیده می گردد و تلخی ها پررنگ نیست. به نظر من باید زمان بگذرد تا این تلخی های ته نشین شده بالا بیاید و خود را در آثار هنرمندان نشان دهد.

شمسی زاده مطرح کرد: با این حال، آنچه مرا نگران می نماید و تا اندازه ای هراس انگیز است، شروع و تداوم یک سبک جدید زندگی است. یعنی چیزی شبیه به ژانر آخرالزمانی در ادبیات و سینما؛ این که بعد ازاین، همگی مجبور باشیم که با ماسک زندگی کنیم و در در مناسبات اجتماعی محدودیت ها را رعایت کنیم.

نگرانی ترسناک آقای مجسمه ساز!

وی اضافه نمود: نگرانی من این است که ویروس بعدی قوی تر از ماجرای کرونا بوده و بازگشت به شرایط قبلی یک حسرت باشد. مثل ویروس هایی که در سیستم های کامپیوتری به وجود آمد و هیچ وقت هم نرفت و هر روز قوی تر شد. طبیعتاً این خیلی ترسناک است و امیدوارم درحد همین نگرانی باقی بماند.

مهم تر از اتفاقی که در محتوا و طراحی مجسمه ها می افتد، تغییر در شیوه ارائه آثار است

عضو هیئت مدیره انجمن مجسمه سازان ایران گفت: دنیا هنر، دنیا پیشگویی هاست. هنرمند، هم گذشته و هم آینده را می بیند و برداشت خود را از گذشته و آینده در زمان حال به تصویر می کشد.فکر می کنم در سال های آینده بتوان بخشی از این ماجرا را در کارهای هنری دید. به نظرم باید به این پیشگویی ها و آن چیزی که هنرمندان در آینده این ماجرا می بینند یک مقدار دقیق تر نگاه کرد.

شمسی زاده درباره انعکاس شرایط اجتماعی کشور در ماه های اخیر و شیوع کرونا در آثار خودش نیز مطرح کرد: به هرحال در طراحی های من، بخشی از این آیکون های تصویری به صورت ناخودآگاه منعکس می گردد و از این شرایط متأثر است. البته مجسمه ساز برخلاف یک روزنامه نگار یا هنرمند کاریکاتوریست، تصویرگر وقایع روزانه نیست.

وی اضافه نمود: مثلاً یک کاریکاتوریست یا یک فیلمنامه نویس می گوید موضوع من کرونا و سیاست است و آن را تبدیل به کاریکاتور یا فیلمنامه می نماید. اما برای شخص من این اتفاق بیشتر درونی بوده و منجربه خلق اثر نشده است،البته ممکن است یک سری نهادهای مرتبط مثل انجمن هنرمندان مجسمه ساز فراخوانی بگذارد و از مجسمه سازها دعوت کند تا تجربیات خود را در این موضوع مشترک به اشتراک بگذارند، آنجا شاید بتوان روی کرونا و پیامدهای آن فکر کرد.

شمسی زاده توضیح داد: کرونا برای من بیشتر از این که به عنوان یک تیتر مهم باشد، از حیث پس لرزه هایش مهم است. فقط مربوط به یک دوره خاص نیست، دغدغه ای است که هم پسینه و هم پیشینه دارد و اینها در ترکیب باهم فضای خلق اثر را ایجاد می نماید.

تندیس های شهری؛ ابزاری برای یادآوری فداکاری مدافعان سلامت

عضو هیئت مدیره انجمن مجسمه سازان ایران درباره ضرورت و چگونگی ثبت وقایع مرتبط با شیوع کرونا در یادمان ها و تندیس های شهری نیز گفت: کارهایی که به صورت یادمانی در فضاهای شهر تعبیه می گردد، کارنمودهای مختلف دارد. یکی از کارنمودهایش این است که برخی از چیزها را به ما یادآوری می نماید و به ما تلنگر بزند که آن ها را فراموش نکنیم. این یادمان ها و تندیس ها یک تاریخ متجسّد و جسمیت یافته هستند.

وی مطرح کرد: بنابراین، بعد از اینکه این دوره را سپری کنیم، این خاطره تلخ والبته فداکاری ها و ایثار مدافعان سلامت در هنر مجسمه سازی منعکس می گردد.

شمسی زاده اضافه نمود: خاطرم هست که در همان هفته های ابتدایی شیوع کرونا و در اسفندماه سال گذشته، در یکی از صفحات مجازی عکسی از پرستاران و پزشکان بیمارستان مسیح دانشوری با پوشش های مخصوص منتشر شد که بعدها در بیلبوردهای شهری هم آمد و چقدر تأثیرگذار شد. این یک عکس در یکی از صفحات اینستاگرامی بود اما به شدت دیده شد.

وی اظهار کرد: در پشت آن کاورها و ماسک ها، پرستاران و پزشکانی هستند که برای تداوم زندگی همنوعانشان با خطر مرگ دست و پنجه نرم می نمایند. یک پارادوکس عجیب بین زندگی و مرگ؛ این خیلی به بن مایه های داستان های تراژیک نزدیک است. یعنی در آن هم عشق، هم قهرمان و هم مؤلفه های اسطوره ای داریم.

این هنرمند مجسمه ساز گفت: این موارد بستر را برای تبدیل این اتفاقات به آیکون های تصویری فراهم می نماید.تردیدی نیست که خودبه خود اسطوره های جدیدی از دل این ماجرا متولد خواهد شد. چون یادمان ها معمولاً تصویرگر اسطوره ها هستند. مثلاً شهید همت یا سردارانی که در طول تاریخ از این مرز و بوم دفاع کردند اسطوره هستند. آنها در دوره ای رفتارهای فراتر از عادت های انسانی نشان دادند و برای مردم تبدیل به یک باور شدند. مطمئناً در سال های بعد این اتفاق خواهد افتاد و ما این عناصر را در تندیس ها خواهیم داشت.

4104/