دستاورد محققان ایرانی در تشخیص سرطان مثانه 10 سال قبل از بروز - آفتاب صبا

سرطان مثانه، جزو 10 سرطان شایع در هر دو جنس

سرطان مثانه، جزو 10 سرطان شایع در هر دو جنس جهان است که شمار مبتلایان آن در سال 2018، به 550 هزار نفر و تعداد مرگ های ناشی از آن به 200 هزار مورد رسیده است.

قرارگیری سرطان مثانه در فهرست شایع ترین سرطان های جهان، به همراه تعداد بالای مرگ های ناشی از آن، تشخیص زودهنگام این بیماری را بسیار با اهمیت نموده است؛ اما به گفته متخصصان، نبود روش های غربالگری مناسب و مطمئن، تهاجمی بودن روش های تشخیص، شانس بالای عود بیماری (50 تا 70 درصد) پس از درمان اولیه، سرطان مثانه را به یکی از چالش برانگیز ترین و گران ترین سرطان ها از نظر تشخیص و درمان تبدیل نموده است.

این شرایط بر اهمیت نشانگرهای زیستی (بیومارکر) قوی برای تشخیص آسان تر، سریع تر و دقیق تر سرطان مثانه و در نتیجه درمان بموقع آن و کاهش بار قابل توجه این بیماری و مرگ و میر ناشی از آن اضافه نموده است.

این درحالیست که طبق گزارش ها، هیچیک از نشانگرهای ادرار برای کنترل سرطان مثانه که حتی به تایید FDA (Food and Drug Administration) رسیده و تجاری سازی شده اند، دارای ویژگی و حساسیت مطمئن و کافی در کاربردهای بالینی تشخیص سرطان مثانه بویژه در مراحل اولیه تومورزایی و نیزغربالگری جمعیت پرخطر نیستند.

اکنون در مطالعه ای نویدبخش که تحت عنوان Urinary TERT promoter mutations are detectable up to 10 years prior to clinical diagnosis of bladder cancer: evidence from the Golestan Cohort Study در مجله معتبر بین المللی EBioMedicine منتشر شده است، جمعی از محققان علوم پزشکی ایران با همکاری تیمی از محققان بین المللی سرطان شناسی، با آنالیز نمونه های ادرار تعدادی از افراد بدون علامت که به مدت طولانی تحت نظر بودند، برای نخستین بار در جهان، پیروز به تشخیص زودهنگام این بیماری در نمونه های ادرار با آنالیز نوعی جهش ژنتیکی پیکری (سوماتیک)، تا 10 سال قبل از تشخیص بالینی و شکل گیری اولیه تومور در افراد سالم بدون علامت شده اند.

دکتر رضا ملک زاده، سرپرست تیم محققان ایرانی در این پروژه تحقیقاتی، سرطان مثانه را یکی از شایع ترین سرطان ها در جهان برشمرد که میزان شیوع آن در مردان 4 برابر زنان است.

محقق بین المللی سرطان گفت: سرطان مثانه در مردان ایران نیز بسیار شایع است به طوری که پس از سرطان های معده، پوست، پروستات و روده بزرگ، رتبه پنجم را در بین سرطان های شایع مردان ایرانی دارد.

کارسینوم ادراری، رایج ترین شکل بروز سرطان مثانه

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، با اشاره به اینکه کارسینوم ادراری، رایج ترین (حدود 90 درصد) شکل بروز سرطان مثانه است، اضافه نمود: سرطان مثانه، دومین سرطان شایع اما کشنده ترین سرطان دستگاه ادراری است که اغلب در سنین 60 سال به بالا بروز می نماید و به علت تشخیص دیرهنگام مرگ های زیادی را به خود اختصاص می دهد.

ملک زاده، پیشگیری و غربالگری سرطان مثانه را بهترین راه کاهش ابتلا و مرگ ناشی از این نوع سرطان بویژه در بین جمعیت پرخطر دانست و به تشریح اهداف مطالعه صورت گرفته پرداخت و گفت: تحقیقات جهانی در زمینه درمان سرطان های مختلف که به سرعت در حال پیشرفت هستند، عمدتاً بر پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان ها متمرکز بوده و شناسایی ژن های عامل ایجاد سرطان یا کشف جهش های ژنی موثر در بروز تومورهای بدخیم، محوری ترین اهداف این تحقیقات را تشکیل می دهند.

به گفته وی، مطالعه حاضر نیز با آنالیز شایع ترین تغییرات ژنتیکی در سرطان مثانه کوشش نموده تا افق جدیدی برای تشخیص زودهنگام این بیماری پیش روی تحقیقات پزشکی ایجاد کند.

محقق بین المللی سرطان، از جهش های پروموتر معکوس تلومراز (TERT) به عنوان شایع ترین تغییرات ژنتیکی در سرطان مثانه نام برد و گفت: این جهش های ژنتیکی، معمولاً در مراحل اولیه بروز سرطان مثانه رخ می دهند و به عنوان یک نشانه اولیه در تومورزایی به شمار می فرایند.

تشریح روش ایرانی ارزیابی جهش پروموتر معکوس تلومراز برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه

رئیس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره اضافه نمود: مطالعه ما بر روی 50 هزار فرد 40 تا 75 سال شرکت نماینده در مطالعه کوهورت گلستان (بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال افریقا که در شمال شرق ایران به اجرا درآمد)، انجام شد. پس از جمع آوری و ذخیره سازی نمونه های ادرار و خون و پردازش دی ان ای شرکت نمایندگان در مطالعه، آنها را به مدت 10 سال، پیگیری کردیم و در این پیگیری طولانی مدت، 40 شرکت نماینده مبتلا به سرطان اولیه مثانه شناسایی شدند که از این تعداد نمونه های ادراری برای 30 شرکت نماینده در دسترس و قابل استفاده بود.

رهبر مطالعه کوهورت گلستان اضافه نمود: در این آنالیز، ما شاهد جهش پروموتر معکوس تلومراز در 14 فرد شرکت نماینده مبتلا به سرطان مثانه بودیم؛ جهش های ژنتیکی که 10 سال قبل از شروع پیگیری های ما نیز قابل شناسایی بوده اند.

دکتر مهدی شیخ، نویسنده اول مقاله نیز در تشریح مهمترین دستاورد مطالعه صورت گرفته و نتایج روش ارزیابی جهش پروموتر معکوس تلومراز برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه گفت: آنالیز ما نشان داد: این روش، از ویژگی (100 درصدی) و حساسیت (46 درصدی) برای تشخیص سرطان ادراری تا 10 سال قبل از بروز بالینی تومور اولیه در افراد سالم فاقد علامت برخوردار است.

به گفته وی، ویژگی 100 درصدی این روش به معنای نبود هر گونه نتیجه مثبت کاذب در آزمایشات نمونه ها است که این مساله از مهمترین شاخص ها در یافتن یک بیومارکر تشخیصی است چرا که از ایجاد اضطراب و مسائل روحی افراد و هزینه های ناشی از ارایه نتایج مثبت کاذب جلوگیری می نماید.

این محقق اضافه نمود: حساسیت 46 درصدی نیز به معنای آن است که با این روش می توان 46 درصد افرادی که در طی 10 سال آینده به سرطان مثانه مبتلا می شوند را شناسایی کرد که این میزان حساسیت برای این مدت زمان طولانی، بسیار مناسب است.

شیخ در تشریح این نتایج همچنین گفت: این مطالعه نشان داد که هر چه مدت زمان بین جمع آوری و آنالیز نمونه ادرار تا زمان بروز علایم و تشخیص بالینی سرطان کمتر باشد، میزان آلل های جهش یافته این ژن در ادرار و در نتیجه قابل تشخیص بودن آن (حساسیت تشخیصی) بیشتر می شوند.

وی یادآور شد: چندین مطالعه مورد - شاهدی که توسط تعدادی از افراد تیم تحقیقاتی مطالعه حاضر برای ارزیابی امکان استفاده از جهش پروموتر معکوس تلومراز در تشخیص سرطان های دستگاه ادراری صورت گرفته بود، به خوبی نشان دادند که حساسیت این روش، هنگام تشخیص بالینی سرطان مثانه بین 87 تا 98 درصد بوده است.

این محقق اظهار داشت: با اتکا به نتایج به دست آمده از این مطالعه، در حال برنامه ریزی برای تحقق گام های بعدی جهت آنالیز ارزش این بیومارکر در تشخیص زودهنگام سرطان های مثانه در جمعیت های بزرگ تر در نقاط مختلف جهان از جمله جمعیت های آسیایی، اروپایی و آمریکایی هستیم.

دکتر فلورانس لِکالوزکِلم سرپرست تیم محققان بین المللی در این پروژه تحقیقاتی نیز درباره اهمیت این مطالعه گفت: مطالعات قبلی ما قابل تشخیص بودن جهش ژنتیکی پروموتر معکوس تلومراز در دی ان ای سلول های ادراری و همچنین دی ان ای بدون سلول در ادرار را نشان داده بودند اما این جهش های ژنتیکی برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه، در هیچ مطالعه ای، ظرفیت سنجی نشده بودند.

به گفته وی، آنچه یافته های مطالعه حاضر را دارای اهمیت نموده، نه تنها آنالیز میزان تاثیر این جهش ها در تشخیص زودهنگام سرطان مثانه، بلکه ارائه قوی ترین شواهد به دست آمده تا کنون درباره ظرفیت چنین روشی در بستر یک مطالعه وسیع، آینده نگر، مبتنی بر جمعیت و طولانی مدت (بیش از 10 سال) برای نخستین بار در جهان است که این ویژگی، قابل استفاده بودن و ارزش بالای پیش بینی نشانگرهای زیستی غیرتهاجمی در تشخیص سرطان مثانه افراد سالم بدون علامت را نشان می دهد.

محقق آژانس بین المللی تحقیقات سرطان این آنالیز را یک مطالعه مقدماتی و گام مهمی برای مطالعات بعدی دانست که با اتکا به نمونه های بیشتری از موارد ابتلا به سرطان مثانه می توانند به نتایج فعلی این تحقیق درباره امکان تشخیص بسیار زودهنگام سرطان مثانه با آنالیز جهش های ژنتیکی شایع آن، قطعیت بیشتری دهند و حتی نقش جهش های ژنتیکی را در بروز تومورهای بدخیم انواع سرطان، روشن تر نمایند.

لِکالوزکِلم اظهار داشت: روش ارزیابی شده آنها، بسیار بهتر و مقرون به صرفه تر از روش های تهاجمی همچون سیتولوژی ادرار و نشانگرهای زیستی موجود، برای تشخیص سرطان مثانه در مراحل اولیه بویژه در افراد پرخطر است.

وی تاکید نمود: نتایج این مطالعه همچنین می تواند به غربالگری بهتر جمعیت پرخطر سرطان مثانه، توسعه بیومارکرها برای تشخیص بسیار سریع تر این بیماری و نیز کنترل و پیشگیری از عود آن در بیماران مبتلا یاری کند.