جسدی که پس از هزاران سال سالم مانده است، بازگشت شیرهای باستانی، عکس - آفتاب صبا

غزال زیاری: اخیرا یک توله شیر یخ زده غارنشین که در منطقه یخبندان سیبری کشف شده بود، حسابی توجه محققان را به خود جلب نموده است. این توله شیر متعلق به حدود 28 هزار سال پیش است و به علت یخ زدگی آنقدر خوب حفظ شده که حتی می توان تک تک تارهای سبیل آن را مشاهده کرد.

محققان سوئدی معتقدند که این توله شیر که اسپارتا نام گذاری شده، یکی از برترین نمونه ها از حیوانات یافته شده از عصر یخبندان است که تا به امروز کشف شده است. دندان ها، پوست و بافت های نرم بدن این توله شیر، به وسیله یخ کاملا مومیایی شده اند و حتی اندام های داخلی بدن او نیز سالم هستند.

زمان و مکان کشف اسپارتا

اسپارتا یکی از چند توله شیر غارنشین (Panthera spelaea) است که در یخبندان دائمی یاکوتیا، که در بخش شمال شرقی روسیه واقع شده، مدفون شده بودند. در سال 2018 بود که بوریس برژنف، یکی از ساکنان محلی این منطقه، هنگامی که در جستجوی عاج های ماموت های باستانی در منطقه ای با بافت توندرا بود، به لاشه این بچه شیر یخ زده برخورد.

از آنجا که در سال های اخیر شکار و تجارت حیات وحش محدود شده، افرادی مانند برژنف در یخ های شمال روسیه به جستجوی عاج های باستانی می پردازند. در حالی که تغییرات آب و هوایی، باعث سست شدن یخ های دائمی شده، افرادی مثل برژنف فرصت و زمان بیشتری برای جستجو خواهند داشت و در نتیجه شانس شان برای یافتن بقایای باستانی بیشتر خواهد شد و این بقایا تنها مربوط به ماموت های پشمالو نیست.

در سال های اخیر ساکنان سیبری، بقایای چندین کرگدن پشمالو، گرگ، خرس های قهوه ای، اسب ها، گوزن های شمالی و گاومیش های کوهان دار را از زیر یخ ها بیرون کشیده اند که قدمت بعضی از آنها به 40 هزار سال پیش بر می گردد.

بوریس توله شیری قدیمی تر از اسپارتا

در زمان های گذشته در این استپهای یخی، پستانداران بزرگ و متعددی زندگی می کردند. برژنف یک سال قبل از یافتن اسپارتا در حاشیه رودخانه سمیولیاخ، لاشه یک شیرغارنشین دیگر را در فاصله 15 متری از محل اکتشاف اسپارتا، در بین یخ ها پیدا نموده بود.

آن موقع این شیر، بوریس نام گرفت و اگر چه به طرز جالب توجهی سالم و دست نخورده بود ولی احتمالا بر اثر ریزش توده های یخی، لاشه اش کمی آسیب دیده بود.

محققانی در سوئد که در تجزیه و تحلیل لاشه ها مشارکت داشتند بر این باورند که بوریس و اسپارتا در هنگام مرگ بین یک تا دوماهه بودند و به رغم شباهت های فیزیکی و ظاهر مشابه شان، احتمال می دهند که بوریس حدود 1500 سال قبل از اسپارتا متولد شده بوده.

ابهام درمورد یال های شیرهای غارنشین

اطلاعات کمی که این روزها در خصوص شیرهای غارنشین در دسترس است، بیشتر به وسیله فسیل ها، ردپاها و آثار آنها در غارهای باستانی به دست آمده.

اجساد مومیایی شده ای که در لایه های یخی یافت می شوند، برترین مدرک برای شناسایی این جانوران هستند. لاشه های یخ زده این شیرهای غارنشین، از بسیاری نظرات شباهت زیادی به شیرهای مدرن و امروزی دارند؛ فقط آنها در ابعاد بزرگتری هستند و لایه پوشاننده بدنشان گرم تر و ضخیم تر است. البته احتمالا این شیرهای غارنشین، از مهمترین ویژگی شیرهای آفریقایی که یال آنهاست، بی بهره بوده اند.

در حقیقت، آثار هنری به دست آمده از انسان های اولیه، از این شیرهای غارنشین حاکی از آن است که این شیرها به ندرت یال داشته اند و حتی اگر یال داشتند هم بسیار کم بوده؛ به عنوان مثال در نقاشی های یافت شده از عصر یخبندان، سایه های تاریکی از رنگ روی صورت های شیرهای غارنشین دیده می گردد ولی معین نیست که این سایه ها، از چه حکایت دارند.

بوریس و اسپارتا هر دو شیرهای جوانی بودند؛ در نتیجه تشخیص اینکه آیا در صورت رشد و بلوغ، لایه پوشاننده بدنشان نیز تغییر می نموده یا خیر سخت است. محققان بر این باور هستند که جدای از سایه های تیره رنگ در پشت گوش های این شیرهای غارنشین، بیشتر بدن این شیرها با خز زرد رنگ به قهوه ای پوشیده شده بود.

محققان بر این باورند که اگر بوریس و اسپارتا، توله شیرهای یخ زده، فرصت رشد کردن می یافتند، احتمالا پوشش بدنشان به رنگ خاکستری در می آمد تا بتواند به آنها در استتار در قطب شمال و سرمای سیبری یاری کند.

شیرهای غارنشین تنها زندگی می کردند یا گروهی؟

محققان در حال آنالیز این موضوع هستند که آیا شیرهای غارنشین در دوران عصر یخبندان به تنهایی در استپ های سیبری زندگی می کردند یا مثل شیرهای مدرن آفریقایی به صورت دسته جمعی؟

یک نقاشی خاص و ویژه متعلق به عصر یخبندان در غار شاووه در فرانسه یافت شده که در آن نزدیک به دوازده شیر غارنشین نر و ماده، در حال شکار یک گاومیش کوهان دار به تصویر کشیده شده است.

محققان در مقاله ای که در سال 2021 منتشر شد، نوشته اند: هنگامی که شکار بزرگ است، شکار گروهی، موثرتر از شکار فردی خواهد بود. شیرهای غارنشین هم در زیست بوم خود با شکارهایی از گونه های مختلف روبرو بودند؛ ولی به عنوان مثال، زمانی که گزینه های دیگری برای شکار کردن وجود نداشتند، به سراغ ماموت ها و کرگدن ها می رفتند. به علاوه، زندگی در گروه های بزرگ به شیرهای غارنشین یاری می کرد تا علاوه بر محافظت از یکدیگر در مقابل خطرات، بتوانند از توله هایشان در مقابل شکارچیان نیز محافظت نمایند.

در حال حاضر همه اینها در حد حدس و گمان هستند؛ حتی با وجود اینکه در سال های اخیر لاشه های سالمی از شیرهای غارنشین پیدا شده، اما هنوز اطلاعات کافی درباره این شکارچیان منقرض شده برای جمع بندی در خصوص ساختار اجتماعی شان وجود ندارد.

شبیه سازی برای بازیابی شیرهای غارنشین

البته شاید روزی این شرایط تغییر کند و شاید لاشه شیرغارنشین دیگری پیدا گردد که سرنخ های بیشتری در خصوص سبک زندگی این شیرها در اختیار دانشمندان بگذارد. شاید هم روزی پیروز شویم تا گونه منقرض شده شیرهای غارنشین را به جهان بازگردانیم.

آلبرت پروتوپوپوف، دیرینه شناس و یکی از نویسندگان اصلی این تحقیق، در این رابطه گفته:شانس واقع بینانه ای برای بازآفرینی شیرهای غارنشین وجود دارد. این کار به مراتب راحت تر از شبیه سازی یک ماموت پشمالو خواهد بود.

بعضی از دانشمندان معتقدند که می توان این کار را برای ماموت های پشمالو نیز انجام داد ولی باید این را در نظر داشت که شیرهای غارنشین گونه هایی هستد که در زمان نزدیکتری نسبت به عصر حاضر زندگی می نموده اند. پروتوپوپوف در عین حال پیشنهاد نموده که می توان کلون های شیرهای غارنشین را با بعضی از ژن های شیرهای مدرن آفریقا تکمیل نموده تا کار شبیه سازی آسان تر پیش رود.

البته این ایده خیلی بحث برانگیزی است و باید دید که آیا در واقعیت راه به جایی خواهد برد یا خیر. در حال حاضر گام بعدی، معین توالی کل ژنوم اسپارتا و بوریس است. بعد از آن معین می گردد که با اطلاعات به دست آمده چه کارهایی می توان انجام داد.

منبع: Science alert

5858