آسیب های ثانویه و عوارض آسیب نخاعی
به گزارش آفتاب صبا، پس از آسیب نخاعی عوارض متعددی ممکن است ایجاد شود، پیشگیری هوشمندانه از عوارض احتمالی می تواند به بهبود پتانسیل جهت توانبخشی و هم بهبود کیفیت زندگی فرد بیانجامد. تعدادی از عوارض عبارتند از:
آسیب های ثانویه و عوارض آسیب نخاعی
پس از آسیب نخاعی عوارض متعددی ممکن است ایجاد گردد، پیشگیری هوشمندانه از عوارض احتمالی می تواند به بهبود پتانسیل جهت توانبخشی و هم بهبود کیفیت زندگی فرد بیانجامد. تعدادی از عوارض عبارتند از:
زخمهای فشاری، اختلال رفلکسی اتونومیک، افت فشار شرایطی، استخوان سازی نابجا، کانتر کچر، ترومبوزوید عمقی، درد (درد تروماتیک، درد ریشه عصب، اختلال حس نخاعی، درد عضلانی-اسکلتی)پوکی استخوان و سنگ های کلیوی
زخم های فشاری
یکی از شایع ترین عوارض متعاقب ایجاد ضایعه نخاعی، ایجاد زخم های فشاری است. در پاسخ به عدم توانایی فرد جهت درک احتیاج به انتقال وزن یا کاهش فشار، نواحی فشار روی برآمدگی های استخوانی به وجود می آیند. درمان زخم های باز ناشی از فشار بیش از حد یک علت عمده بستری شدن این افراد در بیمارستان است. پیشگیری از ایجاد زخم ها فشاری برای متخصصین بهداشتی در بالاترین درجه اهمیت واقع شده است. روش های کاهش فشار باید به افراد آموزش داده گردد و یا اعضای خانواده و مراقبت دهندگان باید آموزش های لازم را جهت یاری به فرد در فعالیتهای انتقال وزن، دریافت دارند.افراد باید یاد بگیرند که به ازاء هر 15 تا 30 دقیقه نشستن، 1 دقیقه کاهش فشار داشته باشند. افرادی که توانایی دارند باید خودشان مستقلاً با استفاده از یک آینه به معاینه پوست بپردازند. به افرادی که در خصوص معاینه پوست احتیاجمند یاری هستند باید توصیه کرد که چگونگی انجام این فعالیت را به دیگران یاد دهند.
اختلال رفلکسی اتونومیک
اختلال رفلکسی اتونومیک در افراد دارای ضایعه بالاتر از سطع T6 رخ می دهد. بی ثباتی سیستم عصبی سمپاتیک منجر به رفلکس اتونومیک پاتولوژیک می گردد. تمامی خروجی های سمپاتیک پایین تر از سطح T6 واقع شده اند. بنابراین در ضایعات گردنی و سینه ای فوقانی، درون داده های تحریکی و مهاری نزولی به نورون های سمپاتیک از میان می فرایند. متعاقب اعمال یک محرک حسی مضر باعث تحریک اتونومیک، انقباض عروق، و یک افزایش سریع و زیاد در فشارخون فرد می گردد. به طور طبیعی افزایش فشارخون فرد، گیرنده های سینوس کاروتید و آئورت را تحریک می نماید و منجر به یک تعدیل در مقاومت عروق محیطی، و متعاقباً پایین آوردن فشار خون فرد می گردد. به علت وجود ضایعه، پیغام های عصبی نمی توانند به پایین تر از سطح ضایعه برسند تا فشار خون فرد را پایین بیاورند. بنابراین، افزایش فشارخون باقی خواهد ماند مگر اینکه محرک مضر رفع گردد و یا مداخله پزشکی صورت گیرد. در صورتیکه این عارضه درمان نگردد، می تواند منجر به عوارض مرگباری مانند تشنج و خونریزی ساب آراکنویید گردد. علل شایع اختلال رفلکسی اتونومیک عبارتند از اتساع مثانه یا روده ها، پارگی سوند فرد، تحریک پوستی مضر، زخم های فشاری، اختلال عملکرد کلیه، تغییرات دمای محیط و یا کاهش غیر فعال اعمال شده به ران فرد.سمپتوم های اختلال رفلکسی اتونومیک عبارتند از: افزایش قابل توجه فشار خون، سردرد شدید و ضربان دار، تعریق فراوان، انقباض عروق زیر سطح ضایعه، اتساع عروق بالای سطح ضایعه، تنگی مردمک ها، سیخ شدن موها، تاری دید، آبریزش بینی.
تشخیص سریع این نشانه ها یا علائم لازم است. در صورتی که درمان مناسب صورت نگیرد، فرد ممکن است تشنج، آفازی، ازکار افتادن کلیه یا خونریزی قرنیه را تجربه کند و یا حتی ممکن است بمیرد. با افرادی که اختلال رفلکسی اتونومیک دارند باید مشابه فردی برخورد گردد که در شرایط بحرانی واقع شده است. اولین چیزی که باید جستجو کرد، منبع احتمالی محرک مضر است. اغلب سوند فرد تا خورده یا کیسه سوند احتیاج به تخلیه دارد. اگر منبع مشکل فوراً یافت نشد، باید سعی کرد با نشاندن یا ایستادن فرد فشارخون وی را پایین آورد. پرستار یا پزشک اصلی فرد باید هرچه سریعتر در جریان قرار گیرد. جلوگیری از عود مشکل و آموزش فرد و خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است. برای یاری به فرد جهت تعدیل این عارضه، ممکن است به درمان دارویی یا جراحی احتیاج باشد.افت فشار شرایط
یک عرضه احتمالی دیگر افت فشار شرایطی است. افراد دارای ضایعه نخاعی اغلب فشارخون پایین دارند. عدم پمپ مؤثر عضلات اسکلتی، به همراه عدم پاسخ عروقی در اندام های تحتانی، منجر به تجمع وریدی می گردد. متعاقباً اندازه خون در گردش در بدن کاهش می یابد، و بنابراین کاهش سریعی هم در حجم ضربه ای و برون ده قلبی رخ می دهد. افت فشار شرایطی ممکن است وقتی فرد به حالت نشسته جابه جا می گردد، در شرایط ایستاده قرار می گیرد، یا در حین ورزش رخ می دهد. بنابراین کنترل دقیق تغییرات فشارخون باید در حین فعالیت های درمانی صورت گیرد. فشار خون فرد نباید به کمتر از 40/70 میلی متر جیوه افت نماید زیرا می تواند موجب ایست قلبی گردد. استفاده از بستن شکم در حین فعالیت های ایستاده با کاستن از افت فشار داخل شکمی که در هنگام تغییر در شرایط فرد رخ می دهد، بازگشت وریدی را بهبود می دهد. به علاوه فرد می تواند جوراب های الاستیک بپوشد تا از تجمع وریدی در اندام های تحتانی جلوگیری کند.درد
درد ممکن است در نتیجه التهاب و آسیب اجزاء عصبی نظیر راه های حسی و متعاقب ضربه مکانیکی، مداخله جراحی، یا جابه جا کردن و شرایط دهی نامناسب رخ دهد. یک سندرم درد مشاهده شده در افراد ضایعه نخاعی، درد فانتوم است.ویژگی های این ضایعه عبارتند از: شکایت از کرختی با موضع نامشخص، سوزن سوزن شدن، دردهای سوزشی، تیر کشنده و ناراحتی های احشایی. این درد ممکن است در اثر محرک مضر از جمله عفونت مجاری ادراری، اسپاستی سیتی، پر بودن روده ها یا استعمال سیگار تشدید گردد. درمان درد فانتوم برای متخصصین بهداشتی یک چالش است. مداخله پزشکی عبارت است از آموزش فرد در خصوص ماهیت درد، کاربرد استامینوفن یا سایر داروهای ضد التهاب استروئیدی، ضد افسردگی های سه حلقه ای، و داروهای ضد تشنج، روش های روان شناختی مدیریت درد و تحریک الکتریکی عصب به وسیله پوست، سندرم های درد ناشی از استفاده بیش از حد هم ممکن است در شانه ها به وجود آید چرا که افراد برای انجام کارهای روزمره شان به دامنه حرکتی و قدرت اندام فوقانی اتکاء دارند.
کانتر کچر
در اثر فعال شدن رفلکس های فلکسوری که بعد از ضایعه ایجاد می گردد و هم متعاقب نشستن های طولانی افراد مستعد ایجاد کانتر کچرهای فلکسوری هستند. پیشگیری از کانترکچرها در حفظ عملکرد، حداکثر اهمیت را دارد. یک برنامه تمرینی کششی مناسب باید به فرد آموزش داده گردد که به طور مستقل و یا به یاری اعضای خانواده یا مراقبت دهندگان قابل انجام است. به علاوه تمامی افراد باید تشویق شوند که یک برنامه مرتب قرار گرفتن در شرایط دمر را انجام دهند. افراد باید حداقل 30 دقیقه در روز را در شرایط خوابیده در روی شکم صرف نمایند تا عضلات فلکسور ران تحت کشش قرار گیرند. شرایط دمر بعلاوه زخم های برجستگی ایسکیال را بهبود داده و باعث تهویه پوست ناحیه باسن می گردد.استخوان سازی نابجا
استخوان سازی نابجا یک عارضه ثانویه بالقوه دیگر است. در زیر سطح ضایعه ممکن است در داخل بافت نرم استخوان ساخته گردد. معمولاً استخوان نابجا در نزدیکی یک مفصل بزرگ اندام تحتانی نظیر ران یا زانو شکل می گیرد. محققین چندین علت بالقوه نظیر کاهش اکسیژن رسانی بافت سوخت و ساز غیرعادی کلسیم و ضربه موضعی را برای این عارضه ذکر نموده اند. علائم بالینی استخوان سازی نابجا عبارتند از: محدودیت دامنه حرکتی، تورم، گرمی و درد، تب، ممکن است وجود داشته باشد. درمان این عارضه بر محور درمان دارویی (اینرونات دی سدیم)، تمرینات دامنه حرکتی فیزیوتراپی و جراحی در صورت محدودیت قابل توجه متمرکز است.ترومبوز ورید عمقی
ایجاد ترومبوز ورید عمقی یک عارضه شایع و مرگبار است. به نظر می رسد بیشترین خطر در دو هفته اول پس از ضایعه وجود داشته باشد. از آنجا که در این دوره افراد اغلب بی حرکت و از نظر پزشکی شنماینده هستند. داروهای ضد انعقاد پیشگیرانه نظیر وارفارین دهانی یا هپارین داخل وریدی می تواند درماه های اول پس از ضایعه استفاده گردد تا از لخته شدن خون جلوگیری کند. برنامه مرتب چرخاندن فرد در تخت و تحرک زودرس از جمله نشستن در تخت و جابه جایی به جایگاه چرخدار، در پیشگیری از تجمع وریدی اهمیت دارد. تجویز جوراب های الاستیک و وسایل ایجاد فشار متناوب برای اندام های تحتانی هم می تواند به بازگشت وریدی یاری کند.پوکی استخوان و سنگ های کلیوی
پوکی استخوان و سنگ کلیه به علت تغییرات متابولیک پس از ضایعه نخاعی دیده می گردد. متعاقب کاهش تحمل وزن، مواد معدنی استخوان کاهش می یابد. کلسیم از استخوان ها جذب خون شده و در کلیه ها رسوب می یابد و تشکیل سنگ کلیه می دهد. تحرک زودرس، ایستادن با هدف درمانی و تغذیه مناسب می تواند ایجاد این عوارض بالقوه را به حداقل برساند.در شماره های بعدی مواردی دیگر از عوارض ضایعه نخاعی را بحث می کنیم.
منبع:نشریه از نو، شماره 7و8.
منبع: راسخون